Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom biologicznym i chemicznym.
W celu unikania emisji substancji biogennych do środowiska, nawożenie stawów należy prowadzić w stawach utrzymanych we właściwej kulturze rybackiej, kontrolując parametry fizykochemiczne wody.
Nawożenie stawów prowadzone jest jedynie tam, gdzie z uwagi na jałowy charakter podłoża niemożliwe byłoby osiąganie zamierzonego efektu produkcyjnego. W zdecydowanej większości stawów prowadzonych we właściwej kulturze, nie występuje konieczność nawożenia lub ma ono wymiar ograniczony jakościowo i ilościowo, jeśli analiza parametrów fizykochemicznych wskazuje, że bez ingerencji nawozowej mogłoby dojść do niekorzystnych efektów w środowisku (np. nadmierna ekspresja sinic lub glonów nitkowatych, co zwykle ma miejsce przy niewłaściwych proporcjach N : P). Wyjątkiem są przesadki I lub stawy narybkowe obsadzane wylęgiem, gdzie nawożenie organiczne obornikiem w pryzmach jest elementem technologii. W każdym przypadku jednak, wielkość nawożenia nie powinna przekraczać dawek określonych ustawa Prawo Wodne i Dyrektywą „azotanową”.
Nawozy należy magazynować i transportować w sposób zapobiegający ich niekontrolowanemu przenikaniu do środowiska.
Przeznaczeniem nabywanych nawozów jest korekta istniejących warunków naturalnych, w celu stworzenia właściwych dla ekosystemu stawowego warunków troficznych, bez jednoczesnego pogarszania jakości wody odprowadzanej ze stawu. We właściwie prowadzonym gospodarstwie rybackim i w przypadku stawów utrzymywanych w dobrej kulturze, powyższe założenie jest spełniane. Nieracjonalnym natomiast działaniem byłoby dopuszczenie do niekontrolowanego odpływu tych cennych substancji do środowiska, co mogłoby pogorszyć jego stan. Efektem ubocznym byłby zarazem „odpływ” środków finansowych wydatkowanych na nabycie nawozów. Z powyższych powodów nie należy dopuszczać do niekotrolowanego ich przenikania do środowiska.
W przypadku nawożenia organicznego „na dno” wskazane jest, jeżeli warunki na to pozwalają, stosowanie mechanicznego wymieszania nawozu z glebą dna stawowego, w możliwie jak najkrótszym czasie po nawożeniu.
W przypadkach konieczności podwyższenia potencjału produkcyjnego jałowej gleby stanowiącej dno stawu, zasady stosowania nawożenia organicznego są identyczne z przyjętymi w uprawach polowych. Ich istota jest ograniczenie utraty przez nawozy organiczne wartości na skutek wietrzenia. Powyższe nie dotyczy przesadek I i stawów narybkowych obsadzanych wylęgiem, gdzie nawóz organiczny umieszcza się na dnie w pryzmach i niezwłocznie rozpoczyna napełnianie stawu.
Wskazane jest wykorzystywanie w celach nawozowych roślinności usuwanej z dna stawowego oraz uzyskiwanej w wyniku koszenia.
Pozostawienie w wodzie usuniętej z dna roślinności stanowi czynnik potencjalnie pogarszający warunki tlenowe w stawie podczas rozkładu martwej materii organicznej. Z powyższego powodu, korzystne jest usunięcie jej z wody stawu niezwłocznie po wykoszeniu. Usunięta roślinność, podobnie jak trawa wykaszana na groblach może ulegać kompostowaniu w miejscu jej wytworzenia i zwykle tak jest raportowana w przypadku składania sprawozdania z ilości wytworzonych odpadów. Jednakże, z wielu względów, korzystnym działaniem byłoby kompostowanie jej w wyznaczonym miejscu gospodarstwa i późniejsze wykorzystywanie wytworzonego kompostu do nawożenia organicznego przesadek I lub upraw polowych, jeśli są prowadzone. W ten sposób możliwe jest zmniejszenie nakładów na zakup nawozów organicznych innego typu, jeśli są stosowane w procesie produkcji.
Substancje chemiczne wykorzystywane w gospodarstwie rybackim należy stosować zawsze zgodnie z przeznaczeniem oraz zachowaniem wymagań dotyczących bezpieczeństwa ich stosowania i terminu ważności.
Zakres i wielkość stosowania substancji chemicznych w gospodarstwie rybackim ma wymiar silnie ograniczony. Niemniej jednak, jeśli są stosowane, należy zapewnić nie tylko odpowiednie warunki ich przechowywania, zabezpieczające przed utratą, nieupoważnionym wykorzystaniem lub przeniknięciem do środowiska, ale także dbać o bezpieczne ich stosowanie oraz przestrzegać terminów ważności. W przypadku wielu substancji chemicznych, czas jest czynnikiem warunkującym właściwy skład lub stężenie substancji czynnej. Po upływie terminu przydatności do wykorzystania, często dochodzi do zmian w charakterystyce produktu, które mogą zmieniać jego toksyczność lub skuteczność działania. Przykładem może być formalina techniczna. Pojawienie się na dnie zbiornika wytrąconego białego osadu paraldehydu powoduje, że z substancji o znaczeniu i charakterze dezynfekcyjnym, staje się śmiertelną trucizną dla ryb, nawet w zakresie stężeń opisywanych jako bezpieczne dla produktu wyjściowego.
Należy zapobiegać przedostawaniu się do środowiska związków ropopochodnych i innych substancji chemicznych z miejsc ich magazynowania, a także z maszyn i urządzeń w trakcie ich użytkowania, transportu i przechowywania, napraw, mycia i konserwacji.
Związki ropopochodne stanowią szczególny typ zanieczyszczenia środowiska, zwłaszcza dla środowiska wodnego. Unosząc się na powierzchni wody, zmieniają jej charakterystykę i same w sobie są śmiertelnie toksyczne dla ryb lub niekorzystnie wpływają na charakterystykę produktu, którym docelowo jest mięso rybie. Podobne działanie ma szereg substancji pędnych, smarnych i wykorzystywanych w procesie eksploatacji i remontów środków transportu i maszyn. Stosowane natomiast w procesie mycia detergenty i inne substancje obniżające napięcie powierzchniowe cieczy, po przeniknięciu do środowiska nie zmieniają swej funkcji i wywierają negatywny wpływ na organizmy żywe. Błony biologiczne stanowią swoistą mozaikę białkowo – lipidową. Charakterystyka frakcji lipidowej ulega zmianie na skutek kontaktu z detergentami i innymi substancjami powierzchniowo czynnymi. Błony biologiczne listków skrzelowych ryb tracą w takim przypadku zdolność do efektywnej wymiany gazowej. Z powyższych powodów, gospodarowanie opisanymi substancjami w gospodarstwie rybackim powinno mieć charakter wyjątkowo ostrożny.
Zapobieganie niekorzystnym przekształceniom środowiska mogącym zagrozić różnorodności biologicznej
Na obszarze stawów należy przestrzegać zakazu wypalania nieskoszonej roślinności.
Wypalanie traktowane jest w wielu obszarach świata jako czynność odnawiająca środowisko. Na wypalonych obszarach dochodzi do sukcesji o pierwotnym charakterze, która w rzeczywistości powoduje cykliczność pojawiania się określonych gatunków i zbiorowisk. Przebieg czasowy tego procesu zależny jest w znacznym stopniu od ogólnego tempa procesów naturalnych, warunkowanego temperaturą i wilgotnością. Obszary przyrodnicze związane ze stawami w umiarkowanym klimacie Polski, których powstanie było możliwe dzięki utworzeniu stawów, to ponad 2000 gatunków roślin i zwierząt. Wypalanie niekoszonej roślinności może stanowić śmiertelne zagrożenie dla zwierząt zasiedlających te tereny i z powyższego powodu należy unikać wypalania, jako metody ograniczania występowania rozlinności.
Ze względu na fakt, że właściwy stan techniczny budowli hydrotechnicznych na terenie obiektów stawowych warunkuje zachowanie różnorodności biologicznej na ich obszarze, uzasadnione jest, w ramach obowiązujących przepisów, usuwanie zadrzewień i zakrzewień, które mogłyby zagrażać bądź negatywnie wpływać na stan infrastruktury stawów.
Informacja całkowicie zbieżna z pkt 30 i tam zamieszczona.
W celu uniknięcia środowiskowej degradacji cennych przyrodniczo siedlisk, uzasadnione jest regulowanie wzrostu roślinności wodnej w stawach metodami biologicznymi, chemicznymi i mechanicznymi.
Zmienny charakter siedlisk typowych dla stawu karpiowego uwzględnia także roślinność przybrzeżną i zanurzoną, związaną ze środowiskiem wodnym. Szczególnie roślinność wynurzona traktowana jest przez szereg gatunków jako siedlisko bytowania, żerowania i rozrodu. Ze względu jednak na dość wysoką żyzność stawów karpiowych, zbiorowiska tej roślinności maja skłonność do nieustannego powiększania zajętej powierzchni oraz formowania zwartych łanów, co z wielu względów, także przyrodniczych, jest zjawiskiem niekorzystnym. Jednolity pod względem gatunkowym łan roślinności, zasiedlany jest przez niewielką liczbę gatunków, bowiem większość z nich wymaga zróżnicowania w postaci naprzemienności powierzchni porośniętych i wolnych. Zatem, niezależnie od warunków utrzymywania stawów we właściwej kulturze, gdzie silne porośnięcie roślinnością traktowane jest jako naruszenie zasad tejże dobrej kultury, także z przyrodniczego punktu widzenia, wykorzystanie różnorodnych metod do walki z tendencją do tworzenia zwartych trzcinowisk, jest działaniem ze wszech miar pożądanym.
Jako zasadne należy uznać stosowanie odpowiednich zabiegów zapobiegających i przeciwdziałających nadmiernej erozji gleb w szczególności w okresie odłowów oraz po opróżnieniu stawów.
Fizyczna erozja gleb jest czynnikiem niszczącym ich strukturę i usuwającym warstwę żyzną, utworzoną jako efekt nawożenia i fotosyntezy. Erozja gleby pokrywającej skarpy grobli zagraża ich fizycznemu istnieniu, natomiast wymywanie zdeponowanej w dnie martwej materii organicznej oraz związków będących efektem jej mineralizacji, skutecznie zmniejsza żyzność stawu. Z powyższych względów, należy unikać gwałtownych ruchów wody w stawie, powodowanych na przykład zbyt szybkim napełnianiem lub opuszczaniem wody. Znacznie bardziej korzystne, szczególnie przy odłowie jest powolne wypuszczanie wody, sprzyjające osadzaniu w dnie zawiesiny mineralnej i organicznej. Dodatkowym efektem pozytywnym jest zmniejszenie obciążenia wody wypływającej ze stawu.
Stosowanie technik przyjaznych środowisku i gospodarka odpadami
Na terenie obiektów chowu i hodowli ryb należy stosować techniki i wykorzystywać rozwiązania pozwalające na oszczędności surowców, materiałów i energii.
Obiekty chowu i hodowli ryb, zgodnie z prawdą i opracowaniami naukowymi, często prezentowane są jako wyjątkowo przyjazne środowisku naturalnemu. Dla utrwalenia i spotęgowania tego obrazu, stosowanie technik przyjaznych środowisku, czy wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii mają szczególne znaczenie.
Odpady nieorganiczne, w tym opakowaniowe, powstające na terenie gospodarstwa, należy składować w warunkach zabezpieczających je przed roznoszeniem przez zwierzęta, jak również ich negatywnym wpływem na wodę czy glebę.
Warunki ochrony wód przed zanieczyszczeniem różnorodnymi substancjami obecnymi na terenie gospodarstw rybackich, zostały opisane w innych punktach. Podobne zasady, z tych samych powodów, należy stosować także w odniesieniu do zanieczyszczeń typu stałego i różnorodnych odpadów generowanych w gospodarstwie. Aktualnie obowiązujący system rozliczenia i płatności z tytułu odbioru odpadów sprzyja wypełnieniu założeń.
W przypadku hodowli ryb łososiowatych zaleca się stosowanie technologii i praktyk poprawiających jakość odprowadzanej wody.
W odróżnieniu od stawowych gospodarstw rybackich, gdzie większość związków chemicznych będących metabolitami ryb i resztkami skarmianej paszy jest włączana w intensywny obieg materii i energii, decydujący o żyzności stawu, te same substancje w gospodarstwie pstrągowym muszą być niezwłocznie usunięte poza system chowu. Równocześnie, stanowią one potencjalne zagrożenie dla środowiska rzeki odbierającej wody poprodukcyjne. W celu zapewnienia ochrony odbieralnika przed możliwym zanieczyszczeniem, pożądane jest stosowanie technik umożliwiających niedopuszczenie do zaistnienia zanieczyszczenia lub przynajmniej znaczne ograniczenie jego skali. Istnienie rozwiązań technicznych i technologicznych w postaci mikrosit zatrzymujących zawiesinę, lagun oczyszczających biologicznie odpływ, czy wreszcie stosowanie recyrkulacji wody jako sposobu na zmniejszenie jej użycia, sprzyja realizacji założeń.
Edukacja i współpraca na rzecz ochrony środowiska
Jako zasadne należy uznać doskonalenie wiedzy pracowników w zakresie zagadnień ochrony środowiska poprzez udział w szkoleniach, kursach, konferencjach i warsztatach oraz uświadamianie personelowi potrzeby przestrzegania zaleceń związanych z ochroną środowiska.
Podstawowym czynnikiem poprawy jakości funkcjonowania zawodowego, zawsze jest wiedza i doświadczenie. Dotyczy to każdego elementu wykonywania zawodu. Zagadnienia ochrony środowiska od dziesięcioleci są naturalnym, istotnym elementem obszaru wiedzy zawodowej, niezależnie od jej kierunku. Z powyższych powodów, koniecznością jest aktualizacja tej wiedzy w każdy dostępny sposób.
Zaleca się podejmowanie działań oraz współpracę z innymi podmiotami na rzecz edukacji w zakresie ochrony środowiska a w szczególności propagowania środowiskowej roli gospodarki stawowej.
Edukacja odnośnie środowiska naturalnego, zasad jego funkcjonowania i skutków zmian w nim zachodzących, jest jednym z istotnych elementów warunkujących właściwe postrzeganie gospodarki stawowej oraz jej pozytywnej roli w procesie kształtowania stosunków wodnych i generalnie przyrodniczych. Obraz wielofunkcyjnej roli stawów jako czynnika przyrodotwórczego i elementu retencji wody na śródlądziu, od lat prezentowany i propagowany, wymaga wzmocnienia. W tym celu, korzystna wydaje się współpraca z jednostkami edukacyjnymi różnych poziomów, w ramach której przygotowani pracownicy gospodarstw rybackich mogą utrwalać pozytywny społecznie odbiór gospodarki stawowej.
Należy aktywnie uczestniczyć w procesie konsultacji społecznych związanych z lokalizacją inwestycji mogących mieć wpływ na środowisko oraz w pracach legislacyjnych dotyczących ochrony środowiska.
Lokalizacje inwestycji w obszarach, które negatywnie oddziaływały bezpośrednio na gospodarstwa rybackie lub warunki zaopatrzenia gospodarstw w wodę, wielokrotnie były przyczyną trudności w prowadzeniu lub zupełnego zaniku prowadzenia tej formy działalności rolniczej. Przykładem jest działalność górnictwa węgla kamiennego na Górnym Śląsku, czy kopalnictwo węgla brunatnego w centralnej Polsce. Z tego powodu, niezmiernie istotne jest, by nie pozostawać w bezczynności w każdym przypadku, który do takich sytuacji może doprowadzić. Najbardziej istotnym działaniem powinno być współuczestnictwo w tworzeniu warunków inwestycyjnych, które zagwarantują bezpieczeństwo gospodarstwom rybackim położonym w obszarze oddziaływania inwestycji, bądź przynajmniej określą jasny i rzetelny harmonogram decyzyjno – odszkodowawczy w przypadku, gdy inwestycja będzie miała wymiar priorytetowy nad innymi działaniami. Jednym z najważniejszych elementów jest czynny udział w tworzeniu planów zagospodarowania przestrzennego, raportów oddziaływania inwestycji na środowisko, czy konsultacje projektów aktów prawnych o zakresie obejmującym warunki prowadzenia działalności rybackiej.